Zaburzenia stawu skroniowo – żuchwowego

mgr Aneta Ficygowska

Współpraca rehabilitanta i stomatologa - leczenie zespołowe pacjentów z dysfunkcjami narządu żucia

Bóle głowy, ucha, zawroty głowy, problemy z połykaniem, zgrzytanie zębami, to objawy źle pracującego stawu skroniowo-żuchwowego.
Stawy skroniowo - żuchwowe są jednymi z najczęściej używanych stawów ciała, w związku z długotrwałym użyciem w trakcie żucia, mowy, śpiewu, ziewania itp. Dysfunkcja stawu oznacza, że dolna szczęka nie znajduje się we właściwym miejscu względem górnej. Zaburzenia w SSŻ wpływają na naszą postawę, funkcjonowanie innych stawów i tkanek miękkich.
Na zaburzenie jego mechaniki wpływają wady zgryzu, wady postawy ciała, urazy, stres oraz usuwanie zębów.

SSŻ jest to staw łączący dolną szczękę (żuchwę) z czaszką (kością skroniową). Dolna szczęka i czaszka są połączone wieloma mięśniami i więzadłami, które funkcjonują, jeśli dolna szczęka jest w prawidłowej pozycji. Głowa kości żuchwy - kłykieć dopasowany jest do wgłębienia w kości skroniowej, zwanego dołem stawowym. W celu prawidłowego funkcjonowania stawu potrzebny jest kawałek chrząstki zwany krążkiem stawowym. Działa on jak poduszka albo amortyzator pomiędzy dwiema kośćmi.

Kiedy dolna szczęka otwiera się i zamyka, krążek pozostaje bez przerwy pomiędzy kłykciem i dołem stawowym. Kiedy tak się dzieje, mamy do czynienia ze zdrowym stawem. Przy normalnym stawie pacjent jest w stanie podczas maksymalnego otwarcia szczęk włożyć między zęby trzy palce. W przypadkach, gdy staw skroniowo - żuchwowy funkcjonuje prawidłowo i krążek stawowy jest w prawidłowej pozycji, mięśnie głowy, szyi i ramion funkcjonują również relatywnie bez bólu.
Patologie w stawie skroniowo - żuchwowym są bardzo powszechnym schorzeniem. Dotykają ona nawet 20-40% ogółu populacji.

Objawy tego schorzenia to m.in.:

ból stawów;

bóle głowy i karku;

bóle przypominające migrenę;

tępy ból w okolicy ucha, twarzy, skroni oraz ramion;

trzaski w stawach;

ograniczenie ruchomości lub całkowita utrata otwierania ust;

ból podczas żucia twardych pokarmów;

szumy i dzwonienie w uszach;

zawroty głowy lub mdłości;

łzawienie lub dolegliwości bólowe w okolicy kąta wewnętrznego oka.

Bardzo ważną rolę odgrywa krążek chrzęstny. Działa on jak poduszka i umożliwia gładką pracę stawu. Każdy krążek jest utrzymywany w miejscu i prowadzony przez mięśnie i więzadła. Jeśli sam zgryz jest w nieprawidłowym ustawieniu może spowodować zmianę pozycji żuchwy. Typowo krążek jest wypchnięty do przodu. Dolna szczęka ma wtedy tendencję do powracania za bardzo do tyłu a szczyt żuchwy naciska na nerwy i naczynia krwionośne z tyłu stawu i w ten sposób powoduje ból.
Bardzo ważną rolę odgrywa krążek chrzęstny. Działa on jak poduszka i umożliwia gładką pracę stawu. Każdy krążek jest utrzymywany w miejscu i prowadzony przez mięśnie i więzadła. Jeśli sam zgryz jest w nieprawidłowym ustawieniu może spowodować zmianę pozycji żuchwy. Typowo krążek jest wypchnięty do przodu. Dolna szczęka ma wtedy tendencję do powracania za bardzo do tyłu a szczyt żuchwy naciska na nerwy i naczynia krwionośne z tyłu stawu i w ten sposób powoduje ból.

Kiedy krążek jest przemieszczony, powoduje to różnorodne odgłosy wewnątrz stawów żuchwy, takich jak klikanie i pykanie.

Bardziej ostre przemieszczenie może być bardzo bolesne i może nawet powodować trwałe zniszczenie stawu. Niestabilny zgryz może spowodować zarówno przemieszczenie stawu jak i napięcie i ból mięśni. Wiele objawów zwykle niewiązanych z tzw. dysfunkcją czaszkowo - krzyżową jest nią spowodowanych.

Staw skroniowo-żuchwowy to element układanki całego kompleksu czaszkowo-szyjnego. Zaburzenie ustawienia odcinka szyjnego (np. zniesienie lordozy szyjnej) będzie powodowało zmianę w ustawieniu żuchwy i wpływ na staw skroniowo-żuchwowy. W takich warunkach staw oraz mięśnie wykonują pracę dodatkową i napinają się. W konsekwencji doprowadza to wytężonego wysiłku, mięśnie są skurczone i powodują ból, tworząc liczne punkty tzw. spustowe. Przykładem jest mięsień żwacz.

Najczęstsze przyczyny:

stres;

zaburzenia zgryzu;

brak pełnego uzębienia;

nadmierne napięcie mięśniowe w obszarze twarzoczaszki;

częste zaciskanie, zgrzytanie zębami, wypychanie języka;

nieprawidłowe nawyki ustne: obgryzanie paznokci, skórek warg;

urazy, zabiegi operacyjne w obrębie twarzy oraz czaszki.

Staw skroniowo-żuchwowy wpływa na stan i funkcjonowanie innych stawów oraz tkanek miękkich. Za kłykciem znajduje się kilka struktur, które wpływają na zdrowie samego stawu. Jedno z tylnych więzadeł, które działają jak gumowa taśma ciągnąca krążek do tyłu podczas zamykania szczęki. Jak wszystkie stawy, SSŻ zawiera dużą ilość nerwów i naczyń krwionośnych, które na poziomie podświadomości przekazują informacje o pozycji i stanie stawu. Kiedy szczęka jest zamknięta, krążek działa jak amortyzator w celu zapobieżenia uciskowi nerwów i naczyń krwionośnych. Kiedy nerwy i naczynia krwionośne są uciśnięte, cała struktura jest wytrącona z równowagi, co wpływa na nerwy, więzadła i mięśnie głowy, szyi i twarzy. Przemieszczony staw powoduje ból i inne objawy, co wpływa na zdrowie i osobistą jakość życia.

Mięśnie, które nie pozostają w równowadze mogą być rezultatem zaciskania lub zgrzytania zębami. Jeśli mięśnie są przepracowane lub zmęczone w związku z nierównowagą strukturalną, inne mięśnie muszą ją skompensować. Ta kompensacja powoduje dopasowanie się ciała, co wprowadza je w nieprawidłową postawę. Kompensacja oznacza, że ciało adaptuje się do stanu, który jest niezdrowy. Ciało zaczyna doświadczać objawów na łagodnym poziomie - takim jak okazjonalne bóle głowy, które z czasem zaczynają pojawiać się coraz częściej.

Jeśli doszło do delikatnego przesunięcia krążka, pozycja głowy lub całego ciała jest nieprawidłowa, skurczone mięśnie mogą powodować ból szyi, twarzy, głowy, kręgosłupa. Często ból ten mylony jest z migrenowymi bólami głowy.

Leczenie:
Podstawą leczenia jest przeprowadzenie wywiadu oraz BADANIA pacjenta, w celu znalezienia PRZYCZYNY i jej wyeliminowania.

FIZJOTERAPEUTA:Podstawą leczenia jest przeprowadzenie wywiadu oraz BADANIA pacjenta, w celu znalezienia PRZYCZYNY i jej wyeliminowania;

STOMATOLOG:Podstawą leczenia jest przeprowadzenie wywiadu oraz BADANIA pacjenta, w celu znalezienia PRZYCZYNY i jej wyeliminowania.

Reasumując, należy prowadzić diagnostykę przyczynową, skupiającą się na mechanizmach prowadzących do zaburzeń fizjologicznego funkcjonowania mięśni równocześnie przez fizjoterapeutę oraz stomatologa.

Metody fizjoterapeutyczne:

terapia manualna;

terapia tkanek miękkich;

laseroterapia;

światłolecznictwo;

elektroterapia.

Metody stomatologiczne:
Metody stomatologiczne to przede wszystkim stosowanie szyn zgryzowych (relaksujących) oraz bezpośrednie działania na uzębieniu polegające na zmianie topografii okludujących powierzchni zębów metodami zachowawczymi lub protetycznymi.
W przypadkach bólowej postaci dysfunkcji narządu żucia postępowanie terapeutyczne powinno uwzględnić:

zastosowanie fizjoterapii w celu eliminacji ostrych objawów bólowych;

diagnostykę czynnościową ukierunkowaną na mięśniowy problem, w tym zastosowanie szyn okluzyjnych;

odnalezienie ortopedycznej pozycji żuchwy;

utrwalenie tej pozycji – stworzenie stabilnej okluzji centralnej – przez zastosowanie szyny albo zmianę relacji zwarciowych, wykorzystując możliwości leczenia zachowawczego, protetycznego i ortodontycznego.

Praca na tkankach miękkich
Istotną rolę na wpływ funkcji SSŻ mają mięśnie. Analizując ruch przywiedzenia żuchwy, można stwierdzić, że najbardziej zaangażowane są cztery pary symetrycznych mięśni. Są to mięśnie: skroniowe, żuchwowe, skrzydłowe przyśrodkowe i skrzydłowe boczne. Mięśnie skrzydłowe boczne składają się z głowy górnej i dolnej, które czasami są traktowane jako dwa oddzielne mięśnie. Pozycja powiązana jest ściśle z funkcja danego mięśnia.
Skurcz jednego mięśnia powoduje rozciągnięcie innego, który także reaguje skurczem i w ten sposób uruchamia się samonapędzające zamknięte koło nadmiernej aktywności mięśniowej. Aktywność ta odbywa się z wyłączeniem świadomości również w nocy, co prowadzi do typowych dla dysfunkcji narządu żucia objawów zmęczenia, napięcia i bólu mięśni żucia nad ranem. Inicjatorem tego błędnego koła jest często mięsień skrzydłowy boczny.
Mechanizmy odruchowego sterowania głową górną i dolną tego mięśnia są ze sobą powiązane, natomiast ich skurcz powoduje zmianę pozycji żuchwy w różnych kierunkach.

Działajmy na przyczynę a nie objaw!

podstawowym objawem jest ból;

bólowi szczękowo – twarzowemu szczególne znaczenie przypisuje się przykurczom i skurczom mięśni;

przykurcz mięśniowy jest fizjologiczną reakcją na nadmierną aktywność mięśnia;

przykurcz prowadzi do ograniczenia ruchomości, jako mechanizmu obronnego chroniącego określone struktury;

jeśli przyczyna generująca przykurcz znika, znika również przykurcz, a co za tym idzie – ból!

mgr Aneta Ficygowska